مطالب گوناگون و یاد داشت های احمد بلال

زمانی بود که یک موضوع را در موتور های جستجوگر جستجو میکردم اما نمی یافتم. به همین خاطر خواستم یک ویبلاک پر محتوا و خوب بنویسم

شرح اصطلاحها

ویرایش یک واژه فارسی است که در برابر کلمه editing انگلیسی نهاده شده است و بیشتر دست اندرکاران نشر کتاب و مجلات آنرا پذیرفته اند. ویرایش از لحاظ دستوری اسم مصدر است و مصدر آن ویراستن است که از ریشه و معناهای مختلف آن در فرهنگ معین ذیل کلمه پیراستن آمده است.ویرایش در کارنشر به معنای افزودن یا

[1] مردندی ، حسن، برگزیده مقاله های نشردانش(1) در باره ویرایش، نشردانشگاهی، تهران1373 ، صص89-99

[2] هدف کشور کشور ایران و کشور های هم سطح ایران است. در افغانستان احتمالاً چنین امکاناتی کمتر دیده می شود.

کاستن مطالب یا تصحیح وتنقیح منتهایی است که برای چاپ و نشر آماده می شوند. واژه ویرایش به معنایedition یک کتاب نیز به کار می رود. اگر کتابی بار دیگر بدون تغییر چاپ شود برای مشخص کردن آن چاپ برحسب شمارش دفعات چاپ، عبارتهای چاپ دوم، چاپ سوم... به کارمی رود.اگر درمتن کتاب تغییرهایی رخ دهد و مطالب جدیدی برآن افزوده یا از آن کاسته شود،برای مشخص کردن آن چاپ عبارتهای ویرایش دوم،ویرایش سوم... به کار می رود.برای عمل ویرایش کردن مصدر ویراستن به کار رفته وعامل آن ویراستار یا ویرایشگر نام گرفته است.

ویراستار درکار نشر به دوگونه انجام وظیفه می کند که تا حدودی با هم تفاوت دارند. مجموعه ای از مقالات نویسندگان مختلف در یک زمینه ای معیین علمی گاهی بصورت کتاب عرضه می شود. کسیکه نوشتن این مقالات را سفارش می دهد، یا رضایت نویسندگان مقالات قبلاً منتشر شده رابرای گردآوری آنها در یک مجموعه بصورت کتاب جلب می کند،ویراستار آن مجموعه شناخته می شود.

ویراستار در اجرای این وظیفه می تواند طرح کلی مقاله را به نویسنده متخصص ارائه دهد و در این که آیا مقاله نوشته شده با طرح کلی منطبق است یا نه،ابراز نظر و داوری کند. ویراستار همچنین در مورد مقالات منتشر شده می تواند نویسنده را ترغیب به باز نویسی و امر وزین کردن متن مقاله بکند، یا خود در رسیدن به این مقصود حاشیه های ضروری را بر متن بیافزاید. چنین ویراستاری علی القاعده متخصص در رشته ای است که کتاب برای آن گردآوری شده است. این یک نوع کاری و نقش ویراستار در نشر کتب علمی است. نوع دیگر کار ویراستاری که در اینجا بیشتر منظور نظر است آن است که ویراستار کتابی را که به دستگاه نشر دولتی،خصوصی یا دانشگاهی ارائه شده ، برای بررسی واظهار نظر دریافت می کند و آنرا در جریان پذیرش قرار می دهد. چینین ویراستاری معمولاً کارمند آن دستگاه نشری است که کتاب به آن ارائه شده است. درجریان این پذیرش بسته به قابلیتهای وصلاحیتهای ویراستار حالات گوناگونی ممکن است ، پیش بیاید.

صلاحیت ویراستاران

الف) ویراستار عمومی علوم که دقتهای خاصی زبان نوشتاری علمی را واجد است و درکار نشر و مراحل مختلف آن تخصص کامل دارد، ولی در یک رشته معیین علمی وارد نیست، در نتیجه صلاحیت بررسی و اظهار نظر در صحت و سقم مطالب و ساخت و فصل بندی کتاب را ندارد. از اینرو جلب همکاری کسی که صلاحیت بررسی و داوری محتوای کتاب را داشته باشد ضروری است. چنین کسی را "ارزشیاب" می توان نامید و کار پیشنهاد انتخاب و دعوت او به همکاری (پس از تصویب افراد یا گروه های تصمصم گیرنده)با ویراستار است. ویراستار باید مراقبت کند که در انتخاب این ارزشیاب به وسوسه یا خطا دچار نشود. وسوسه عبارت از یافتن نامهای"بزرگ وسرشناس" در یک زمینه برای ارزشیابی یک نوشته است زیرا به این ترتیب اهمیت دستگاه ویرایشی که با این افراد "بزرگ و سرشناس" همیشه ارزشیابی های خوبی نیستندو در صورتیکه باشند مسلم نیست همکاری کافی و یا وقت همکاری با ویراستار دستگاه نشر داشته باشد.بهتراست ویراستار کسانی را برگزینند که می داند آماده اند و می توانند نقد خلاق از اثر بعمل آورند و توصیه های درست به ویراستار بکنند. خطای محتمل آن است که ویراستار تحت تاثیر حب و بغض های واقع شود و کسانی را برای ارزشیابی انتخاب کند که دوستی یا دشنمی آشکار با نویسنده کتاب دارند ونمی توانند اثر او را بی طرفانه داوری کنند. علاوه براین چون دستگاه نشر معمولاً برای ارزشیابان حق الزحمه ای در نظر می گیرد احتمال دارد که در نظر گرفتن ملاحظات مالی ، چه از جانب ویراستار و چه از جانب ارزشیاب ، خلوص علمی و فرهنگی را آلوده کند.

ب) ویراستار در زمینه کتابی که ویرایش می کند صاحب صلاحیت نسبی است ولی ممکن است در رشته های تخصصی آن زمینه از برخی از مسایل آگاهی کافی نداشته باشد. چنین ویراستاری بقدر ویراستار نوع قبل نیاز به توصیه وابراز نظر کارشناس و ارزشیاب ندارد وخود اوست که می تواند تصمیم بگیردکه در کجاها نیاز به ابراز نظر کارشناس قابل تری دارد و اوست که می تواند به هرترتیب که صلاح بداند این خدمت تخصصی را برای دستگاه ناشر تأمین کند. چون ویراستاری که از کمک ارزشیاب خارجی بهره مهمی نمی برد و به اصطلاح ویرایش محتوایی را خود انجام میدهد، طبعاً باید ویرایش فنی را به کمک ویراستار تفویض کند.

ج) ویراستار تخصص کافی در رشته موضوع کتاب دارد. این حالت غالباً در کشورما[2] و کشورهای مشابه و بویژه در موسسات غیر انتفاعی یا دولتی یا دانشگاهی پیش می آید. ویراستارانی از این دست بیشتر کارکنان اکادمیک و تخصصی هستند که یا دوران بازنشستگی یا بخشی از وقت خود را در ویرایش کتابها ومقالات علمی می گذرانند. چنین ویراستارانی تمام وظیفه ارزشیاب خارجی را خود انجام می دهند و چه بسا به سبب تعهد در برابر دستگاه نشر و اینکه کار موظفشان در بخش ویرایش آن دستگاه است، وظیفه ویراستار- ارزشیاب را کاملتر و دقیقتر انجام می دهند. این گروه به ناچار بیشتر کار اختصاصی ویرایش را به کارکنان دیگر مانند کمک ویراستار تفویض می کنند و طبعاً کمک ویراستاران آنها باید در کار ویرایش صلاحیت بیشتری از کمک ویراستاران دیگر داشته باشند. ایک کمک ویراستاران وظیفه نزدیک به ویراستار عمومی دارند. و قسمت اعظم کارهای ویرایش فنی (اصلاح رسم الخط ، مراعات صحت نشانه های سجاوندی،رعایت کاربرد صحیح اعداد وارقام،کنترول رهنمود های فرمول نویسی در کتابهای ریاضی ، فزیک ، کیمیا، تنظیم پا نوشتها و کتاب نامه ها، رعایت رهنمودهای دستگاه نشر در مورد جدول ها و نمودارها و تصاویر ، تهیه واژه نامه ها و فهرستهای راهنما،رعایت صحت ضبط اسامی خاص و اصطلاحات علمی و ارجاعات) و مراحل بعد از ویرایش یعنی نظارت بر کار طراحان و رسامها و نقاشهاو عکاسها و نمونه خوانها وصفحه آرایان را انجام خواهند داد. این کمک ویراستاران وظیفه مزبور را زیر نظر ویراستار انجام می دهند و در هر جا مشکلی پیش آید از او مشورت و راهنمایی خواهند خواست. در هر حال مسؤولیت امضاء نهایی متن صفحه آرایی شده ( چه در چاپ مسطح و چه در چاپ آفست) یا نمونه نهایی بعد از عکاسی در چاپ آفست برعهده ویراستار است.