تمدن یمن

پیش از میلاد مرکز تمدن بوده است. در آن روزگار کشور سبا عظمت و شهرتی به سزا داشت. داستان ملاقات بلقیس ملکۀ سبا با سلیمان پسر داود و لباس های زیبا و زیور های گران بهای که بلقیس داشت و ارمغان های نفیسی که به سلیمان تقدیم کرد نشان میدهد که کشور سبا تا چه حد در راه تمدن پیش رفته بود.

مردم سبا ثروت فراوان داشتند و این ثروت را از راه تجارت به دست آورده بودند زیرا تجارت در آن روزگار بیشتر از راه یمن انجام می گرفت و تجارت مواد معطر و مخصوصاً نجور که در معابد مصر و حبشه برای سوختن به کار می رفت به مردم سبا انحصار داشت که به وسیلۀ کاروانها محصولات خود را به نقاط دیگر می فرستادند. از اینجا می توان دریافت که یمن تمدن خویش را تا اندازه ای به سایر نقاط عربستان نفوذ داده بود و نیز مسلم است که دایرۀ نفوذ تمدن یمن فقط در عربستان محصور بوده و اقدام دیگر تحت نفوذ آن قرار نگرفته بودند

مورخان در تعیین مقدمات و عللی که به انقراض تمدن یمن منجر شد اختلاف دارند. مورخان عرب می گویند : این حادثه در نتیجۀ ویرانی سد مآرب رخ داد ، زیرا سد مذکور یکی از عوامل پیشرفت یمن بود و به وسیلۀ آن سد بود که مردم یمن زمین های خود را به طور منظم آبیاری می کردند و همین که سد ویران شد، زراعت آنها از میان رفت و کشور شان خراب و تمدن شان منقرض شد.

ولی خاور شناسان عقیده دارند که ویرانی سد مآرب علت انقراض تمدن یمن نبوده، بلکه مردم یمن در نتیجۀ پیش آمد ها و عوامل دیگر به ضعف و سستی و انحطاط دچار شدند و طبعتاً از مراقبت سد مآرب که یکی از وسایل پیشرفت آنها بود غفلت کردند، بدین جهت سد خراب شد و انقراض تمدن یمن که از مدت ها پیش ، مقدمات آن شروع شده بود به مرحلۀ قطعی رسید. البته این سخن به صواب نزدیکتر است، زیرا بعید می نماید که به طور ناگهانی تمدنی انقراض یابد و یک ملت متمدن به اطراف پراگنده شوند.

بنابر این باید بگوئیم که ضعف و انحطاط تمدن یمن مدت ها پیش از ویرانی سد آغاز شده بود و ، ویرانی سد یکی از مظاهر آن بوده و در نتیجۀ همین انحطاط و ضعف بود که بسیاری از مردم آن سرزمین به نقاط شمالی و شرقی عربستان مهاجرت کردند.

به هر حال سد مآ رب که یکی از مقدمات تمدن یمن بود. در نتیجۀ سستی و اهمال کاری به تدریج رخنه دار شد و نتوانست در مقابل هجوم سیل مقاومت کند، بدین جهت ویران شد و آبی که پشت سد جمع شده بود به دهکده ها و کشتزار ها هجوم آورده همه را از میان برد و این حادثه چنان که سد او می گوید 120 سال پیش از میلاد مسیح رخ داد.

مهاجرت مردم یمن:-

مورخان در این قسمت نیز اختلاف دارند که آیا مهاجرت مردم مآرب پیش از ویرانی سد آغاز شده و یا پس از آن که سد ویران شده و آب دهکده ها و کشتزار ها را از میان برده مردم آن سرزمین به فکر مهاجرت افتاده اند. طرفداران این نظریه به آیاتی که در قران مجید در سوره سبا ضمن آیات 15 و 16 راجع به این حادثه آمده استدلال میکنند: ترجمه: مردم سبا در مسکن خود دو بوستان داشتند ، ازچپ و راست (به آنها گفته می شد) از روزی پروردگار تان بخورید و او را شکر کنید . شهری پاکیزه و خدایی بخشنده دارید از شکر خدا دریغ کردند، سیلابی سخت به سوی آنها فرستادیم و دو بوستانشان را به به دو بوستان دیگر مبدل کردیم که شهری تلخ و گیاه شور گز و اندکی سدر داشت.

از این آیات متفاد می شود که مردم مآرب در آنجا اقامت داشتند تا هنگامی که سیل بر آنها هجوم برد و زندگیشان را دگرگون کرد، سدیلو نیز به جمله طرفداران این نظر است.

دلایلی که به موجب آن بتوان ثابت کرد که عربها در روزگاران بسیار قدیم زیر نفوذ تمدنهای دیگر قرار گرفته و از آثار آن چیزی اقتباس کرده اند در دست نیست ولی مسلم است که در دوره های بعد و مخصوصاً در اواخر دوره جاهلیت با ملل دیگر تماس داشته و تحت نفوذ تمدن آنها قرار گرفته اند

نفوذ تمدن ایران و روم شرقی در عربهای دورۀ جاهلیت محقق است و سرزمینهایی که میان فرات و سوریه قرار گرفته حلقۀ اتصال میان اعراب صحرا نشین و تمدن ایران و روم به شمار میرود در آن روزگار بعضی قبایل عرب در این نقاط در مجاورت دولت ایران و روم زندگی می کردند و تا حدی از استقلال بهره داشتند . ایران و روم قبایل مذکور را در این نقاط حکومت داده بودند تا به وسیلۀ آنها از هجوم سایر قبایل بر کشور خود جلوگیری کنند. زیرا در این سال های خشکی و قحط سالی قبایل صحرا نشین عرب به قصد یغما گری بر نقاط سرحدی هجوم می بردند و دولت ایران و روم به جای آنکه گروهی از سپاه خویش را برای مقابله با مهاجران عرب مامور کند این قبایل را به جلوگیری آنها می فرستاد.